Fra Filippo Lippi, 1406 yılında İtalya’nın Floransa şehrinde doğdu. Babası kasap olan Lippi ailesini çok erken yaşlarda kaybetti. Anne ve babasının ölümünden sonra kendisini teyzesi büyütmüştür. Lippi 15 yaşına geldiğinde (1420) yine Floransa’da bir karmalit keşişi olabilmek için Carmine manastırına kayıt oldu. Netice itibariyle 1 yıl sonra (1421) yılında keşişlik yemini etti.
Filippo Lippi, Floransa manastırdan ayrıldıktan sonra Floransa’da yaşamaya devam etti. Floransa kısa bir süre içerisinde şehrinin en ünlü ressamlarından biri oldu. Floransa’nın en ünlü ressamı kuşkusuz Massacio idi, Lippi ise Massacio’dan sonra ikinci kişi olarak görülmeye başlandı zaman içerisinde.
Bazı kaynaklara göre 15 yaşındayken Lippi’nin manastıra girmesine neden olan şeyin Massacio’nun Brancacci Şapeli’ni resimlemesi için kendisine manastırda işe alınmıştır. Bu görüşün destekleyen unsurlardan en bariz olanı Massaico’nun şapelde eksik bıraktığı eserleri tamamlaması için görevlendirmesidir. Aynı zamanda Lippi’nin Massaico’nun öğrencisi olduğu düşünülmektedir. Lippi’nin Massaico’nun öğrencisi olduğunu yapmış olduğu eserlerden yola çıkılarak kolaylıkla görülmektedir. Manastır kilisenin en büyük destekçilerinden biridir, manastırın resimlerini yapması için Masolino da Panicale görevlendirilmiştir. Masolino Macaristan kralının özel ressamı olmasıyla beraber işler Massaico’ya kalır, Massacio’da resimleri tamamlayamadan Roma’da görevlendirilir. İşte bu dönemde Lippi kilisede işe başlar eserlerinde güçlü bir Massacio etkisi bulunmaktadır. Bu dönemde usta çırak ilişkisini düşünecek olursak bu oldukça güçlü bir argüman olarak bulunmaktadır.
Manastırda yapmış olduğu çalışmalar ve sonrasında 1430 yılına tarihinde artık kendine özgü bir tarzı olan ve birçok ressamdan etkilenmesiyle şiirsel bir akıcılığa sahip resimleri ile ünlenmişti. Olgun dönem resimlerinde J.Eyck ve R.v Weyden gibi Flemenk ressamlar başta olmak üzere birçok ünlü ressamın tarzını kendi üslubuyla başarılı bir şekilde birleştirebilmiştir.
Artık ünlü bir ressam olma teveccühüne kavuşan ressam İtalya’yı baştanbaşa dolaşmaya başladı. Bu gezmiş olduğu şehirler ve kasabalar içerisinde Siena ve Padua şehirlerinde süre bakımından uzunca bir zaman kalmıştı. Gezileri sayesinde birçok resim görme şansı yakalayan Lippi bu bakımdan yapmış olduğu gezileri oldukça faydalı olmuştu. 1452 yılında ise Prato şehrine taşındı. Burada Prato katedrali fresklerine başladı bunu 1464 yılında tamamladı.
1437 yılında ressam Barbardori altar panosunun yapımı için görevlendirildi. Burada mevcut haliyle paneller halinde var olan resimler yerine Lippi tek bir bütün alana uygulama yapmış. Tek bir bütün alana uygulanan ve beraberindeki azizlerin ve Çocuk İsa çevresinde bulundukları Sacra conversazione’nin en erken belki de ilk örneklerinden biridir.
- Lippi’nin özel yaşamında bir takım ihtilaflar yaşanmasından dolayıdır ki belki de ilk dönemlerindeki doğum sahneleri, geç dönem sahnelerine göre daha dindar ve lirik bir nitelik taşımaktadır.
- Sanatçı Floransa resim akımının güçlü bir temsilcisi olduğunun ispatlarından biri de; mesafe yanılsamaları yaratabilmek için perspektif kullanımı, piramidal türde kompozisyon ve güçlü modellemeleridir.
- Felemenk resim geleneğinin etkisiyle çok zengin renkler, ayrıntılı detaylar ve çizgisel desenlerden belli olabilir.
- Figürlerin arkasında yer alan ağaçlar, harabeler ve kaya kompozisyonlarıyla hayal ürünü manzaralar resmederek espas yanılması oluşturmuştur.
- Yusuf’un düzgün bir kare açılı katlanan ayrıca asası tarafından kesilen urbası, Lippi’nin hizalı çizgi ve düz yüzeylerde katmanlara olan ilgisini göstermesi bakımından özgündür.
- Resmi izleyenlerin ilgisini yukarıda yer alan melek grubuna yönlendiren azizler (Jerome ve Hilarion) kayalıkların yanında betimlenmiştir.
- Kutsal Aile figürü piramidal bir biçimde şekillendirilerek ön planda olması sağlanmıştır.
- Yukarıdaki melek grubunun en sağındaki meleğinin kanadının yukarıdan aşağıya Meryem’e doğru yöneldiği görülmektedir.
- Tam olarak Meryem’in arkasında yer alan, açılı duvar sayesinde güçlendirilmiş hat, üçgenin diğer tarafında yer alan çizginin formudur.
- Giysiler ve manzara detaylarındaki ince ve titiz işçilik Felemenk resmini anımsatır.
- Çocuk İsa’nın bedenindeki soluk renklendirme ve aynı zamanda güçlü ışıklandırma ona parıldayan kutsallık kazandırmıştır.
- Meryem’in giysisinden sarkan ve neredeyse dinamik ve akıyormuş gibi bir hissiyat oluşturan, çocuk İsa’yı sarıyor vaziyette olan katlanmış kırmızı renk doğum olayını simgelemektedir.
- Meryem’in yerleri süpüren pelerini arkasında bulunan taş dekorun soluk renkli grisiyle kontrast oluşturmaktadır.
- Arka planın merkezinde yer alan, eğimli bir duvar üzerinde oldukça garip insan figürü bulunmaktadır. Biri yüzünü yana çevirmiş diğeri de izleyici yönünde el kaldırmaktadır. Belki de resme derinlik katma yöntemlerinden biridir sanatçının.
- Çocuk İsa ve Meryem figürlerinin resmin tamamında etkin olmaması için Yusuf’un urbası parlak turuncu ve güçlü mavi bir renklerdedir.
- Figüre belli bir form kazandırmak aynı zamanda katılık ve hacim için gölgelendirme yöntemi izlenmiştir.
- Yusuf’un ön planda yer alması kompozisyonun dengelenmesini sağlamıştır.
Renkler çoğunlukla espas amacıyla kullanılır. Bu nedenle Yusuf ve Meryem figürlerinin yanı sıra üstte yer alan meleklerin de parlak renkli giysileri vardır. Bu sayede onlar kompozisyonda ön plana çıkmış olurlar ayrıca piramidal kompozisyondaki düzeni vurgular. Resimde yer alan azizler ise yeşilin tonlarıyla boyanmış, onların bu yumuşatılmış renkleri resimdeki kompozisyonda birlik içerisinde bir geri planda kalmayı gösterir. Renklerin yoğunluğu ise resmin tamamında hayali bir görünümü arttırır ve süslemeci etkiyi üst düzeye çıkarır. Renk zıtlıkları genel olarak doğrusallığı belirtmek ve ana karakterleri yalıtabilmek için kullanılmaktadır.
Sacra conversazione: Sanat eserinde kutsal konuşma
Espas: Derinlik etkisi, resimde yer alan herhangi bir objen önü ve arka ilişkisi. Objelerin boşlukları.
Ark. M.Yıldız
Kaynakça:
- Kirves M., Fra Filippo Lippis Anbetung im Wald, Die Realitat am Grunde der İmagination
- Demir K., Ahmet Hamdi Tanpınar Romanlarındaki Özel Adlar, PAU Yüksek Lisans Tezi, Denizli, 2019
- Labno J., Rönesans Ayrıntıda Sanat,İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2014
- The Metropolitan Museum, İtalian Paintings, Florentine Schools, 1971
- Supino, I.B., Fra Filippo Lippi, Edit: Fraktelli Alinari, Firenze, 1902
